دو بال برای پرواز

 

دو بال برای پرواز...! 

برخی نکات تفسیری آیات 113-111 سوره مبارکه بقره  

اهل کتاب ، خاصه یهود ، به دلیل تعصبات نژادی و انحصار طلبی که در ذات خود داشتند ، بهشت و دیگر نعمت های الهی را از آن خود دانسته و دیگران را از آن محروم می دانستند ( و قالوا لن یدخل الجنّة الّا من کان هوداً أو نصاری)[1] . 

 آنها حتی در برخورد با مسلمانان و حتی شخص شخیص رسول گرامی اسلام (ره) ، جسارت و گستاخی را از حد گذرانده و هدایت الهی را مختص خود دانسته و مسلمین را به پذیرش دین سرشار از اوهام و خرافات خویش فرا می خواندند شاید به خیال خویش ، هدایت یابند (کونوا هوداً أو نصاری تهتدوا)[2] .  

قرآن کریم ، به روشنی این هشدار را به مسلمانان داده است که رضایت یهود و نصاری را هرگز به دست نخواهید آورد مگر با تبعیت از آنها (و لن ترضی عنک الیهود و النصاری حتی تتبع ملتهم)[3] .  

البته به تعبیر قرآن کریم ، اینگونه افکار و تعصبات جاهلی و انحصارگرانه اهل کتاب ، همه زاییده اوهام و آرزوهای دست نیافتنی و باطل آنان بود (تلک امانیّهم)[4] ، اما خواست الهی چیز دیگری است ( لیس بأمانیکم و لا أمانیّ اهل الکتاب)[5].  

البته از متن این آیات مشخص است که علما و احبار یهود در القای این اوهام به عوام اکثریت یهود ، نقش اساسی داشتند (و هم یتلون الکتاب)[6] و این اهمیت و جایگاه علما و بزرگان هر قوم را در هدایت یا شقاوت آنها نشان می دهد. 

نکته ای که بیش از همه در این آیات کریمه توجه انسان را به خود جلب می کند ، تذکر این نکته است که تظاهر به دین و ادعای بهشتی بودن نقشی در سعادت انسان و نیل به پاداش الهی ندارد ، بلکه وجود توأمان دو بال «ایمان» و « عمل صالح» است که می تواند به انسان قدرت پرواز در ملکوت رضای الهی و وصول به قله های رفیع قرب پروردگار را عطا نماید. ایمان که در این آیات شریفه از آن به «اسلام وجه»[7] تعبیر شده است همان حسن فاعلی است که «نیت» یا «انگیزه» عمل را تشکیل می دهد و عمل صالح یا حَسَن که به کننده آن « محسن»[8] گفته می شود ، حسن فعلی عمل را تشکیل می دهد.  

به تعبیر کلام نورانی الهی ، هر کس که از دو ویژگی ایمان و عمل صالح بصورت توأمان بهره مند باشد ، صلاحیت ورود به دایره نعم بهشتی پروردگار را خواهد داشت و این مطلبی است که در جای جای کلام وحی تکرار شده است[9].

عمل صالح بدون ایمان نمی تواند به انسان قدرت پرواز به ملکوت را عطا کند و ایمان بدون عمل نیز ادعایی بیش نخواهد بود.  

قرآن کریم ، عمل نیک آن دسته از مردم را که با ایمان به خدا و دین الهی همراه نبوده است ، در جایی به گرد و غبار پراکنده در هوا[10] و در جای دیگری به خاکستری که گرفتار تند باد می شود[11] و در آیه ای دیگر به سراب[12] ، تشبیه فرموده است.  

البته یادمان باشد که منظور از ایمان در اینجا ، ایمان بر اساس اراده و انتخاب خود انسان است و نه ایمان تقلیدی و کورکورانه و نیز مراد از کفر در مقابل آن ، کفر از سر جحد و از روی عناد یعنی کتمان حقیقت ، علیرغم علم به حقانیت آنست و کفر از روی جهل و نشناختن حقیقت ، علی رغم سلامت فطرت انسانی ، مستوجب عقاب و مجازات الهی نمی باشد.[13] 

---

[1] - بقره - 111

[2] - بقره- 135

[3] - بقره- 120

[4] - بقره- 111

[5] - نساء- 123

[6] - بقره- 113

[7] - بقره- 112

[8] - بقره-112

[9] - بقره- 62 و 59 ، کهف-110 ، نساء – 125-123 و ...

[10] - فرقان- 23

[11] - ابراهیم- 18

[12] - نور- 39

[13] - مراجعه شود به: کتاب عدل الهی استاد شهید مرتضی مطهری ، فصل آخر